در راستای شناساندن شخصیت های ادبی ممتاز بوکان :

جلسه شرح و بررسی زندگانی و دیوان مصباح الدیوان ادب در کتابخانه مستوره کردستانی بوکان برگزار شد

 با هدف تجلیل و شناساندن بزرگان ادبی شهرتان بوکان اولین جلسه معرفی استاد مصباح الدیوان ادب به همت کتابخانه مستوره کردستانی بوکان برگزار شد. پروین عبداله زاده مسئول این کتابخانه در تبیین اهداف این برنامه افزود: در راستای تکریم و برجسته نمودن شخصیت  ادبی استاد مصباح الدیوان ادب سلسله نشست هایی با سخنرانی مصطفی توحیدی متخلص به ئارام شاعر، مترجم و پژوهشگر در این کتابخانه برگزار خواهد شد. امیدواریم تخصص و نگاه علمی استاد توحیدی زوایای پنهان حیات و دیوان این شاعر گمنام را بیشتر آشکار کند.

استاد مصطفی توحیدی در ابتدای این جلسه ماموستا ادب را شخصیتی گمنام به نسبت شایستگیهایش خواند و افزود: عبداله بیگ ملقب به مصباح الدیوان فرزند احمد بیگ در روستای ارمنی بلاغی به دنیا آمد و از همان کودکی معلم خصوصی داشت. معلم او ملک الشعرای دربار محمدعلی شاه بود که از تبریز استخدام شده بود. مصباح الدیوان به زبانهای فرانسه، عربی، فارسی،ترکی و تا حدی روسی تسلط داشت. خط زیبایی داشت، در نقاشی استاد بود، تار و کمانچه می نواخت و صدایی خوش داشت. برخی از اشعار دیوان او  همانند ماموستا وفایی اختصاصا برای آواز و گورانی نوشته شده است. بزرگانی چون مظهر خالقی طاهر توفیق، کریم کابان، یوسف مصطفی و مسعود یاره و دیگران برخی از غزلیات او را به آواز خوانده اند. هر چند مصباح الدیوان تحصیلات آکادمیک نداشت اما از آنجا که اهل مطالعه بود ، سطح سواد بالایی داشت. یادداشت هایی از او در باب خواص برخی گیاهان دارویی منطقه به جای مانده است. یادداشت های باقیمانده از ایشان نشان از دقت نظر و دید گسترده وی دارد.

در ادامه استاد توحیدی به نسخه های دیوان ادب که تاکنون منتشر شده اند پرداخت و تاکید کرد: اولین نسخه دیوان ادب توسط مشیر بشیر  منتشر شد. محمد حمه باقی در سالهای اخیر سه بار دیوان ادب را منتشر کرده است . ماموستا ئاسو نیز حدود صد غزل ایشان را ضمن بیان وزن شعر، شرح و  تصحیح و برابری با ابیات دیگران منتشر کرد. در سال 1400 نیز دیوان ادب به همت سیداسماعیل حسینی منتشر شد. آقای ایلخانی زاده، گیو مکریانی، حسین حزنی و… هرکدام تعدادی از اشعار ادب را به چاپ رسانده اند .  یونس امین پور نیز در این زمینه کار کرده اند و تعداد قابل توجهی از نسخه های دستخط استاد ادب و پسر ایشان احمد مصباح زاده را در اختیار دارند که امیدواریم بعد از اتمام کار تصحیح، دیوان جدید ماموستا ادب وارد قفسه های کتابخانه کردی شود . با این حال دیوان ادب هنوز جای کار علمی دارد و لازم است ادییبان و پژوهشگران به این حوزه نیز وارد شوند. پانزده غزل و سه قصیده فارسی ایشان نیز به کتابخانه مرعشی نجفی قم اهدا شده است که  در هیچ کدام از چاپهای فعلی موجود نیست و بنده از کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی از قم دریافت کرده ام  که انشاالله در چاپ جدید دیوان ادب گنجانده خواهد شد.

توحیدی عشق آتشین ادب به نصرت خانم را نقطه عطف غزلیات ادب دانست و افزود: به جرات می توان گفت در غزل عاشقانه ادبیات کردی کسی به پای ماموستا ادب نمی رسد. ماموستا ادب بیش از صد غزل را فقط در وصف این بانو چه در زمان وصال و چه در دوره فراق سروده و این عشق زمینی را به اوج خود رسانده است. ارتباط ابیات غزلیات ادب به صورت ستونی است و هر بیت با بیت قبل و بعد از خود در ارتباط است درحالیکه در دیگر دیوانهای شاعران تا این حد این پیوستگی معنایی وجود ندارد مثلا در دیوان حافظ این ارتباط دیده نمی شود و هر بیت مستقل از بیت ماقبل و مابعد خود هست .ادب در طول پنجاه و چند سال زندگی خود در  قالبهای ادبی غزل، قصیده و تخمیس شعر سروده است. ادب در سالهای پایانی زندگی اش به روستای باغچه مهاجرت می کند و می گویند تصویری از نصرت خانم را در دیوه خان روی دیوار می کشد و هر سال با آمدن نوروز، لباسی تازه بر تن او می پوشاند.

شاعر و مترجم بوکانی به تفاوت و شباهت های زن در به یت کردی و اشعار ادب پرداخت و تاکید کرد: هم در به یت و هم در دیوان ادب، زن شخصیتی دست نیافتنی است اگرچه در جوار مرد قرار دارد .  در کل باید گفت شعر ادب در میان شاعران هم دوره و هم جغرافیای خویش برجسته و متفاوت است و شبیه هچ کدام از آنان نیست. وجود کلمات فارسی و عربی در اشعار او نشان از سواد بالا و تسلط او به سایر زبانهاست. ادب بعداز طی یک دوره  بیماری پارکینسون از دنیا رفت . گفتنی است در روز مرگش ، از کمربند پسرش به عنوان کفن استفاده کردند ازینرو برخی او را شاعر بی کفن نامیده اند

محمد نورمحمدی استاد ممتاز خوشنویسی با اشاره به ترکیب خط شکسته و نستعلیق در نسخه های خطی به جای مانده از دیوان ادب، تاکید کرد: برای تصحیح این نسخه ها و کاهش اشتباهات املایی ضرورت دارد از مهارت اساتید خوشنویسی دراین زمینه استفاده شود.

در پایان چندین غزل ادب توسط حاضران دکلمه شد و اصطلاحات دشوار آن با راهنمایی استاد توحیدی معنا شد.